‘Politiek is uiteindelijk een zaak van de ‘aristocratie van het verstand’
Thorbecke
Een auto is de verschijningsvorm van samengestelde componenten als een verbrandingsmotor, banden, deuren en een dak. De ‘zelfbeweger’ is tot ontwikkeling gekomen in een omgeving met wegen, knooppunten, werktijden, stijgende benzineprijzen maar vooral een toenemende vraag naar individuele mobiliteit. Eén auto kan op topsnelheid rijden op een weg, duizend auto’s op dezelfde weg vormen een file. Het fenomeen ‘file’ is daarmee het onvermijdelijke resultaat van de evolutie van de auto- maar werd nooit doelbewust geïntroduceerd door auto-ontwerpers. Debatten rondom oplossingsrichtingen voor het fileprobleem concentreren zich onder andere op het toepassen van ICT in auto’s, het heffen van een bedrag per kilometer en het aanleggen van meer infrastructuur.
Het sturen op dit soort eerste orde parameters resulteert echter niet in een fundamentele of duurzame verbetering. Het lijkt er op dat het concept ‘auto’ volledig uitgekristalliseerd is. Het ontwikkelingsdal waar de auto zich in bevindt – de vallei der individuele mobiliteit – wordt verkend, verder verbreed en uitgediept. De vallei wordt echter niet verlaten. Artefacten zoals auto’s en boeken zijn wellicht niet willekeurig tot stand gekomen maar zijn het onvermijdelijke resultaat van de evolutie van de componenten waar ze uit bestaan. De boekdrukkunst werd pas mogelijk na de ontwikkeling van een alfabet, papier, inkt en drukletters. De komst van het boek resulteerde vervolgens in artefacten als bibliotheken en universiteiten. Deze artefacten kennen vervolgens hun eigen dynamiek en invloed op de samenleving.
Dergelijke ontwikkelingspaden lijken onontkoombaar. Door morrelen aan de spelregels verandert het aangezicht van het artefact, maar niet de aard ervan. Interessant wordt nu de vraag of dit inzicht ook opgaat voor maatschappelijke systemen. Een debat rond de aanleg van een snelweg speelt zich af binnen beperkte spelregels en oplossingsrichtingen en loopt vast op stellingnames rondom eerste orde parameters door de participanten in het debat. Daarnaast vermindert de legitimiteit van oude vertegenwoordigingsprincipes in een meer pluriform wordende samenleving